Tìm hiểu quy tắc bố cục 1/3 trong nhiếp ảnh

Dãy Fibonacci
Quy tắc Một Phần Ba xuất phát từ tỉ lệ vàng nổi tiếng, vốn là một cách sắp xếp bố cục và nguyên tắc tỉ lệ dựa trên dãy số Fibonacci (trong đó một con số được xác định bằng cách cộng hai con số đứng trước nó). Các bạn có thể tìm hiểu Dãy Fibonacci ở Wikipedia. Quy tắc này “tỉ lệ vàng”, một tỉ lệ của cái đẹp. Một sự thống nhất hài hòa giữa khoa học và nghệ thuật. Rất nhiều nhà nghệ thuật thời phục hưng như Da vinci hay Angelo… đều lấy nó làm tỉ lệ chuẩn trong các tác phẩm của mình. Họ gọi nó là “tỉ lệ thần thánh”. Nếu bạn có tỉ lệ của 2 đại lượng nào đó là con số xấp xỉ 1,6180… thì người ta gọi đó chính là “tỉ lệ vàng”, chính vì khi lấy số đứng sau chia cho số đứng trước trong dãy Fibonacci, chúng ta được một con số xấp xỉ tỉ lệ vàng này.​

Và, nếu bạn quá ngạc nhiên khi thấy nghệ thuật và toán học có điều gì đó chung, thì hãy thôi đi – tỉ lệ vàng đã từng được biết đến cách đây hơn nghìn năm. Dù gì đi nữa, tỉ lệ vàng là một tỉ lệ mà người ta thấy hết sức bắt mắt và tự nhiên. Cơ bản nó được cân nhắc để xác định sự cân đối, và cũng được tìm thấy không chỉ trong các đối tượng nghệ thuật, mà ngay cả trong thiên nhiên và được ứng dụng trong kiến trúc, hội hoạ, và mãi sau này mới ứng dụng trong nhiếp ảnh.

Từng có nhiều bạn phản ứng rằng người ta tạo nên một tác phẩm, hội hoạ hay kiến trúc hoặc bức ảnh một cách vô thức ngẫu nhiên, sau đó đám hậu sinh ngồi phân tích rằng những tác phẩm ấy là tuyệt tác vì được tạo nên dựa theo nguyên tắc này nguyên tắc nọ tự nghĩ ra. Kỳ thực là các nguyên lý ấy tiềm ẩn trong thiên nhiên vạn vật từ thuở nguyên thuỷ rồi. Con người dần khám phá mà thôi.

Những quy tắc ấy chẳng do người nào đặt ra làm tiêu chuẩn cả. Tự thân chúng ẩn náu trong tận tiềm thức về cái đẹp nơi con người, và phải nói người chụp ảnh là người đi tìm, gặp gỡ và lưu giữ cái đẹp. Chính một bức ảnh đẹp cho thấy những nguyên tắc trong đó. Và, một trong những quy tắc đầu tiên cho người bắt đầu cầm máy đó là nguyên tắc về bố cục, tỷ lệ vàng.

Như vậy, quy tắc Một Phần Ba thoát thai từ tỉ lệ vàng, nên thật dễ hiểu lý do tại sao chúng ta thấy nó rất ưa nhìn. Nhưng đó không phải là lý do chính dẫn đến tính chất phổ biến của nó. Như bạn thấy, tỉ lệ hoàn hảo mà dãy Fibonacci đưa ra là xấp xỉ 1:1.619 và, khi bạn hiểu ra, thì nó không dễ hình dung trước được khi sắp xếp bố cục một bức ảnh qua ống ngắm. Đây là lúc xuất hiện quy tắc Một Phần Ba cùng với phương pháp chia-ba-phần-bằng-nhau được làm cho đơn giản đi. Nó dễ áp dụng hơn, trong khi vẫn giữ lại được phần lớn nét hấp dẫn về mặt thẩm mỹ của tỉ lệ vàng. Đó là điều làm cho nó dễ hiểu và dễ sử dụng đối với đại đa số người chụp ảnh, chứ không riêng gì những người mới bắt đầu tập chụp.

Như anh em có thể thấy trong nhiều bức ảnh, mình vẫn linh hoạt áp dụng bố cục cho riêng mình trong các khung ảnh rải rác các bài viết. Nói vậy không có nghĩa mình áp dụng cứng nhắc hoặc không theo kiểu sắp xếp bố cục của quy tắc này. Thực tế thì nhiều khi quy tắc Một Phần Ba lại xuất hiện một cách tự nhiên ngay khi ngắm một phối cảnh.

4. Lời kết :

Quy tắc Một Phần Ba chắc chắn đáng để nghiên cứu. Vâng, có thể nó là hướng dẫn dành cho đại chúng, nhưng đúng đắn, vì thế, vừa dễ học lại vừa hiệu quả. Tuy nhiên, việc bạn có nhất mực nghe theo hay không lại là một vấn đề hoàn toàn khác. Tôi gợi ý bạn nên trải nghiệm và tìm cho ra đâu là cách sắp xếp bố cục có thể là hay nhất đối với bạn qua từng bức ảnh bạn chụp và không chỉ dùng lựa chọn mặc định theo quy tắc. Nếu việc nghiên cứu quy tắc Một Phần Ba là một bước đi đúng hướng, thì, đối lại, việc biết khi nào nên áp dụng nó hay không lại là một quãng đường dài.

Bố cục luôn luôn là một trong những mối quan tâm liên tục của chúng ta – những người thích chụp ảnh – nhưng ngay lúc bấm máy thì bố cục chỉ nảy sinh từ trực giác, bởi vì chúng ta đang gắng sức tóm bắt một khoảnh khắc phù du, và mọi yếu tố tương quan cần thiết đều đang di chuyển, liên tục. Khi áp dụng tỷ lệ vàng, quy tắc Một Phần Ba, công cụ duy nhất hữu hiệu thuộc quyền sử dụng của bạn chính là đôi mắt của bạn. Luyện tập liên tục, cảm nhận một bố cục mạnh mọi lúc mọi nơi ngay cả khi không cầm máy ảnh, đó là cách mà trực giác về một phối cảnh tốt hình thành.

Và, điều cuối cùng là hiếm khi có thể cứu vãn trọn vẹn một bức ảnh có bố cục yếu bằng cách tái tạo lại bố cục của nó bằng phần mềm. Tính toàn vẹn của của tầm nhìn sẽ không còn nữa. Người ta nói nhiều về góc độ thiết bị ghi hình, là máy ảnh. Nhưng những góc độ vững chắc duy nhất có thực là những góc độ hình học của bố cục, chứ không phải là những điều đã được bịa đặt ra bởi các tay máy nào đó thường nằm ép bụng xuống đất, hay làm đủ thứ trò hề để đánh đổi được những khung ảnh của họ.

5. Thực tập
Chụp 1 chủ thể bất kỳ, lần lượt đặt chủ thể tại 5 vị trí như ví dụ trên, trong cùng một bối cảnh, rồi chọn một tấm ưng ý nhất và phân tích tại sao.

Qua thời gian quy tắc một phần ba đã chứng minh được sự hiệu quả và được rất nhiều nhiếp ảnh gia áp dụng từ những người mới chụp ảnh đến những nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp. Thế nhưng ẩn chứa bên trong quy tắc một phần ba là những sự thật rất thú vị mà có thể bạn không biết.

Quy tắc một phần ba là gì? Sử dụng như thế nào?

Phần lớn tất cả mọi người đều biết tới quy luật 1/3, đơn giản là bạn sẽ chia khung hình của mình theo cả chìa dọc và ngang thành 3 phần bằng nhau. Kết quả khung hình của bạn sẽ được chia làm thành 9 phần bằng nhau như hình bên dưới. Khi đó, thay vì đưa đối tượng vào chính giữa khung hình như nhiều người vẫn làm, bạn sẽ đưa đối tượng vào gần 4 giao điểm như trong ảnh. Điều này giúp bức ảnh trong tự nhiên hơn nhiều.

Các đường kẻ chia khung hình thành 9 phần bằng nhau. 

Khi chụp ảnh, bạn hãy thử tìm xem đâu là yếu tố quan trọng nhất, từ đó đưa đối tượng và gần 1 trong 4 giao điểm gần đường kẻ hoặc giao điểm càng gần càng tốt. Tất nhiên bạn sẽ cần điều chỉnh đối tượng tùy vào tình huống chứ không nhất thiết phải đưa chính giữa giao điểm hay trùng với đường kẻ. Dưới đây là một số ví dụ điển hình:

Một số ví dụ về quy tắc một phần ba. 

Như vậy bạn đã có thể hình dung rõ ràng hơn về quy tắc 1/3 phải không? Và như chúng ta đều đã biết, từ bao đời nay, quy luật một phần ba vẫn đang được tất cả mọi người sử dụng, từ những nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp đến những người mới tập chụp ảnh.
Quy tắc một phần ba và tỉ lệ vàng

Chắc hẳn bạn cũng biết tới tỉ lệ, một khái niệm rất nổi tiếng. Tỉ lệ vàng có giá trị 1.618:1 và chính là kết quả xấp xỉ của phép toán ½ (1 + √ 5 ). Rất nhiều người đã cho rằng quy tắc một phần ba là sự giản lược của tỉ lệ vàng, đó là lý do vì sao tỉ lệ vàng “hoạt động”. Thế nhưng, hãy nhìn vào hình vẽ bên dưới, trong đó tỉ lệ vàng được biểu diễn bởi đường màu xanh, quy tắc một phần 3 là đường màu đỏ, bạn sẽ thấy khoảng cách giữa 2 đường là khá xa nhau.

Kỳ thực, tỉ lệ vàng không có nhiều ý nghĩa trong thực tế. 

Kỳ thực, tỉ lệ vàng là một công thức thú vị trong toán học, nhưng trong quy tắc 1/3 hay trong thực tế, đó là hai vấn đề hoàn toàn khác nhau. Ví dụ điển hình có thể kể tới Đền Parthenon nổi tiếng. Không có bất cứ chi tiết nào trong ngôi đền Parthenon được thiết kế theo tỉ lệ vàng, các cột và dầm mái tạo thành các hình chữ nhật theo tỉ lệ 9:4 tức là xấp xỉ 2.25, cách rất xa so với tỉ lệ vàng là 1.618. Hoặc bạn có thể nhìn vào khung hình được tô màu đỏ phía trên, tỉ lệ giữa 2 cạnh là 1.71 khá gần với 1.618, có vẻ rất gần với tỉ lệ 1.71. Thế nhưng những người Hi Lạp cổ là những kiến trúc sư cực kỳ tài ba, nếu họ muốn ngôi đền Parthenon xây dựng dựa trên tỉ lệ vàng, họ thừa khả năng để xây dựng ngôi đền theo ý mình.

Đền Parthenon không được xây dựng theo tỉ lệ vàng.

Khi nhắc đến tỉ lệ vàng bạn thường thấy tỉ lệ này biểu diễn dưới dạng đường xoắn ốc, nhưng công bằng mà nói những vật được biểu diễn dưới dạng đường xoắn ốc đều rất đẹp khiến mọi người thường nhầm tưởng tỉ lệ vàng là đặc biệt. Trong 4 đường xoắn ốc bên dưới, liệu bạn có thể chỉ ra đâu là đường xoắn ốc theo tỉ lệ vàng?

Công bằng mà nói những vật có hình dạng xoắn ốc đều rất “hút” mắt. 
Vậy vì sao quy tắc một phần ba lại có thể “hoạt động”?
Cả nhiếp ảnh gia và các họa sĩ đều áp dụng quy tắc 1/3 khi chụp ảnh hay vẽ tranh. Đơn giản vì qua thời gian, quy tắc này đã chứng minh được sự hiệu quả. Có một cách đơn giản để lý giải vì sao quy tắc này “hoạt động”: khi bạn đạt chủ thể của mình nằm chính giữa khung hình, khoảng cách đồng đều từ 4 phía tới chủ thể cân bằng khiến bức ảnh của bạn “bất động”. Vì vậy, khi chúng ta đặt chủ thể ra xa phía góc ảnh, mắt chúng ta sẽ hướng theo đường đi chủ thể mang đến cảm giác “sống động” hơn rất nhiều so với việc để chủ thể ở chính giữa.

Bức ảnh tuân theo quy tắc một phần ba giúp ảnh như đang “chuyển động”. 

Xem thêm:https://vnphoto.vn/2017/07/06/quy-tac-mot-phan-ba-la-gi/

Quy tắc một phần ba “mở rộng”

Nhìn vào bức ảnh này, có vẻ bố cục đã được tuân theo quy tắc 1/3. 

Không, mắt của chủ thể không nằm ở giao điểm nhưng bức ảnh trông vẫn hoàn toàn ổn phải không?
Trong thực tế, bạn sẽ gặp rất nhiều bức ảnh tương tự như bức ảnh phía trên. Vì vậy, không nhất thiết phải tuân theo một cách chính xác hoàn toàn. Chúng ta có thể tăng độ rộng của các đường kẻ như trong hình bên dưới. Lúc này, bạn chỉ cần đặt chủ thể vào khu vực giao điểm màu đỏ như trong hình bên dưới và ảnh của bạn vẫn hoàn toàn dự trên quy tắc một phần ba đấy chứ.

Quy tắc một phần ba “mở rộng”. 

Ảnh phải luôn chụp theo quy tắc 1/3 ?
Chắc chắn là không, không phải lúc nào bạn cũng phải tuân theo quy tắc một phần ba cho bức ảnh của mình. Nhiếp ảnh cần sự sáng tạo và nếu bạn cảm thấy bố cục khác đẹp hơn, đừng ngại ngùng phá vỡ quy tắc.
Ví dụ trong bức ảnh chụp cặp đôi bên dưới, bạn có thể dễ dàng nhận thấy bức ảnh nào không hề tuân theo quy tắc một phần ba. Thế nhưng độ sâu trường ảnh mỏng đã giúp cặp đôi hoàn toàn nổi bật trên bức ảnh. Đây là một ví dụ điển hình về sự  sáng tạo trong chụp ảnh. Bạn hoàn toàn có thể chụp chủ thể ở chính giữa bức ảnh khi chụp chân dung.

Một ví dụ cơ bản về việc phá vỡ quy tắc. 
Quy tắc một phần ba là công cụ cực kỳ hữu ích cho những người mới bắt đầu chụp ảnh. Quy tắc này giúp chúng ta hiểu được tác dụng của việc đặt chủ thể về phía góc ảnh thay vì khu vực trung tâm như họ vẫn làm trước đó. Qua thời gian, khi đã hiểu rõ hơn về bố cục, các nhiếp ảnh gia sẽ không chỉ lệ thuộc vào quy tắc đó.

vnphoto sưu tầm.

Trên là bức ảnh tình cờ. Lần nọ cách đây hơn 2 năm, mình đi du lịch ở Cổ Thạch, Bình Thuận. Sáng sớm ra biển vắng tanh, biển lạnh ngắt, bỗng có hai bạn trẻ lội ra, bơi lại cây cầu gãy đó, trèo lên và cùng đứng ở đó ngắm hừng đông. Nghĩ là người địa phương. Đứng trong bờ, khoảng cách của mặt trời và hai bạn ấy cách một quãng, mình không có ý tắm nhưng bèn lội ra ngoài để vị trí mặt trời và hai bạn trẻ gần trùng và lọt vào điểm mạnh góc dưới 1/3. Trông dễ nhìn hơn. Về nhà, mình postfacebook cá nhân, bỗng nhiên có bạn nọ vào nhận rằng đó chính là họ. Mình bèn in laminate 60x90cm tặng. Họ gửi lại cho mình tấm này và nói: “bọn em nhìn thấy có người lội ra chụp hình nên bọn em chụp lại”. Là tấm dưới đây, chẳng theo quy tắc nào. Nhưng là tấm lưu niệm quý. Chúng tôi trở thành bạn.